Gwyddoniaeth Cymru yn arwain y byd wrth fynd i'r afael 芒'r heriau mwyaf sy'n wynebu'r blaned
Efallai bod Cymru鈥檔 wlad fach, ond rydym yn o ran ansawdd a swm yr ymchwil a wnawn yma. Mae adroddiad newydd a gyhoeddwyd heddiw (dydd Iau, 30 Medi, 2021), yn tynnu sylw at gryfder penodol gwyddoniaeth yng Nghymru wrth gyfrannu at ymdrechion i gwrdd 芒 .
Mae'r adroddiad, a gyhoeddwyd gan Lywodraeth Cymru, yn dangos bod cyfran uchel ar y naw o ymchwil Cymru yn cyfrannu at fynd i'r afael 芒'r materion byd-eang sydd wedi eu cynnwys yn y Nodau Datblygu Cynaliadwy, a bod yr ymchwil hon o ansawdd anarferol o uchel. Mae ymchwil Cymru tuag at y Nodau Datblygu Cynaliadwy yn cael ei dyfynnu a'i defnyddio gan eraill yn amlach nag ymchwil cenhedloedd eraill y Deyrnas Unedig, yr Unol Daleithiau a gwledydd Ewrop.
Cafodd yr adroddiad 鈥溾 ei lansio mewn digwyddiad a gynhaliwyd gan y Prif Weinidog, Mark Drakeford, a'r Prif Ymgynghorydd Gwyddonol, Peter Halligan.
Mae'r adroddiad hwn yn hynod gadarnhaol. Mae ymchwil o ansawdd uchel yn hanfodol er mwyn dod o hyd i atebion i broblemau anodd, ac mae mor galonogol darllen bod cymaint o ymdrechion ymchwil Cymru yn targedu鈥檙 heriau pwysicaf sy'n ein hwynebu, a bod hyn yn arwain y byd o ran ansawdd.
鈥淯n enghraifft hyfryd yw sut mae Prifysgol 黑料不打烊 yn gweithio gyda Phrifysgol Caerdydd i fonitro lefelau COVID-19 mewn d诺r gwastraff. Maent yn rhannu'r arbenigedd hwn gyda phartneriaid lleol a phartneriaid rhyngwladol ledled y byd, fel y gall y wyddoniaeth newydd hon helpu i fynd i'r afael 芒'r pandemig mewn gwahanol gyd-destunau.
Cytunwyd ar y Nodau Datblygu Cynaliadwy gan holl aelod-wladwriaethau'r Cenhedloedd Unedig yn 2015 fel galwad frys am weithredu gan bob gwlad. Maent yn cydnabod bod rhoi terfyn ar dlodi yn gorfod digwydd law yn llaw 芒 strategaethau sy'n gwella iechyd ac addysg, yn lleihau anghydraddoldeb, ac yn sbarduno twf economaidd - hyn oll tra鈥檔 mynd i'r afael hefyd 芒 newid yn yr hinsawdd a gweithio i warchod ein cefnforoedd a'n coedwigoedd.
Dywedodd Dr Rattan Yadav o Brifysgol Aberystwyth:
鈥淵n IBERS gwneir amrywiaeth fawr o brojectau, ac un ohonynt yw gweithio gyda phartneriaid yn India ac yn Affrica i ddatblygu mathau newydd o filed perlog, sydd yn brif fwyd, a all helpu i leihau鈥檙 risg o ddiabetes - mae hyn yn cyfrannu tuag at Nod Datblygu Cynaliadwy 2 - Dim Newyn a Nod Datblygu Cynaliadwy 3 - Lles ac Iechyd Da. 鈥
Meddai鈥檙 Athro Carole Llewellyn, o Brifysgol Abertawe:
鈥淢ae Prifysgol Abertawe yn tyfu microalg芒u gan ddefnyddio maetholion gwastraff o ddiwydiannau ffermio a bwyd a ddefnyddir wedyn i gynhyrchu cynhyrchion newydd megis bwyd anifeiliaid. Felly wrth weithio gyda ffermwyr, diwydiant a llunwyr polisi rydym yn lleihau gwastraff ac yn disodli cynhyrchion anghynaliadwy gyda chynhyrchion mwy cynaliadwy. Mae hyn yn cyfrannu at nifer o'r Nodau Datblygu Cynaliadwy gan gynnwys treuliant cyfrifol a gweithredu er mwyn yr hinsawdd."
Ymhlith y Nodau Datblygu Cynaliadwy, mae ymchwil Cymru yn gwneud cyfraniad arbennig o gryf i'r nodau sy'n ymwneud 芒'r blaned megis Nodau Datblygu Cynaliadwy 13, Gweithredu er mwyn yr Hinsawdd, 14, Bywyd Tanddwr, a 15, Bywyd ar y Tir.
Dywedodd yr Athro Mike Bruford o Brifysgol Caerdydd:
鈥淢ae'r adroddiad hwn yn gadarnhaol iawn gan ei fod yn pwysleisio bod ymchwil sy鈥檔 cael effaith, ym meysydd gwyddorau鈥檙 amgylchedd a gwyddorau cynaliadwyedd, hefyd yn llwyddo yn fyd-eang ac yn cynyddu amlygrwydd ymchwil Cymru. Yng Nghaerdydd rydym wedi ceisio canolbwyntio ar ymchwil amlddisgyblaethol i wyddorau鈥檙 amgylchedd, yng Nghymru ac mewn rhanbarthau allweddol ledled y byd, ac mae'n dda gweld bod y gymuned ymchwil fyd-eang yn cydnabod hyn.鈥
Ffactor hanfodol yn llwyddiant Cymru yw cymaint y mae ymchwilwyr yn cydweithredu ar draws ffiniau a sectorau. Mae ymchwil o Gymru yn fwyaf effeithiol pan fo ymchwilwyr o Gymru鈥檔 gweithio ar y cyd ag eraill, ni waeth ym mhle nac o ba sector, gan ddangos mor gynhyrchiol fu blynyddoedd o rwydweithio鈥檔 rhyngwladol.
Gyda COP26 ychydig dros fis i ffwrdd, mae鈥檙 adroddiad hwn yn ddiddorol iawn ac roeddwn mor falch o weld y cyfraniad y mae ein gwyddonwyr yn parhau i鈥檞 wneud i ddatrys problemau byd-eang.
鈥淏oed hynny yn helpu i fynd i'r afael 芒 phandemig Covid neu fynd i'r afael 芒 heriau newid yn yr hinsawdd, mae'r adroddiad yn ei gwneud hi'n glir bod Cymru yn chwarae rhan anghymesur o gryf mewn ymchwil sy'n gysylltiedig 芒鈥檙 Nodau Datblygu Cynaliadwy.
鈥淢ae Cymru鈥檔 gydradd gyntaf o ran effaith ei hymchwil, 130% yn uwch na chyfartaledd y byd o ystyried yr holl gymaryddion a ddefnyddiwyd yn yr adroddiad, gan ein gwneud yn arweinydd byd-eang mewn ymchwil sy鈥檔 gysylltiedig 芒鈥檙 Nodau Datblygu Cynaliadwy.
鈥淢ae鈥檙 adroddiad yn tynnu sylw at ddyfnder ac ehangder yr ymchwil a鈥檙 dalent sydd gennym yma yng Nghymru a鈥檔 cryfderau ym meysydd pobl, y blaned a ffyniant.
Mae wedi dod 芒 achos ynghyd i ddangos dyfnder ac ehangder yr ymchwil ragorol sy'n digwydd yng Nghymru sy'n cyfrannu at yr heriau byd-eang pennaf y mae cymdeithas yn eu hwynebu.
Menter ymchwil Cymru gyfan yw sy鈥檔 cael ei chynnal gan Brifysgol 黑料不打烊 er mwyn cefnogi鈥檙 ymchwil flaenllaw a wneir yng Nghymru ym maes ynni carbon isel, atebion ar sail natur i heriau amgylcheddol, bioeconomi, a chynhyrchu bwyd yn gynaliadwy. Ei nod yw datblygu ymhellach yr ymchwil ragorol a wneir yng Nghymru a鈥檌 gyfoethogi, a chynyddu鈥檙 cyllid cystadleuol a ddaw i Gymru.
